ÇOCUKLARA ÖLÜM NASIL ANLATILMALIDIR?
12 YAŞ ÖNCESİ ÇOCUKLAR İÇİN;
- Çocuğun gelişimsel düzeyi ve yaşına göre haber vermek gerekmektedir.
- 12 yaş altındaki çocuklara özellikle; çocuklara ölüm kavramını, çocuğun kendini güvende hissettiği bir erişkin tarafından, sakin bir ortamda anlatması doğru olacaktır.
- Çocuğa ölüm haberini soyutsal bir şekilde söylersek durumu kavramasını ve sindirmesini zorlaştırabiliriz.
Peki, böyle bir durumda kalırsak nasıl bir cümleyle başlayabiliriz.
- Haberi verirken mümkün olduğunca somut konuşmak gerekir. Özellikle “yolculuğa çıktı”, “uykuya girdi” “Allah’ın yanına gitti” , ‘’gelecek’’, ‘’merak etme o iyi ama şuan başka yerde’’ gibi soyut kavramlardan uzak durmak gerekli. Bu tür cümleler çocuğa umut vermekte ve ilerleyen zamanlarda durumu kabullenme konusunda zorlanmasına neden olmaktadır.
- ‘’Sana üzücü bir haber vermek zorundayım. Bu konuda konuşmak benim için oldukça zor. Ama hayatta bazen zor konuları da konuşmak gerekiyor’’ “Baban öldü. Artık kalbi atmayacak, artık nefes almıyor. Saçı uzamayacak ve acı duymayacak” ‘’o artık yaşamıyor, maalesef öldü’’ gibi somut açıklamalar durumu anlamasını kolaylaştırır. Ayrıca çocuğa doğadan örnekler vererek de anlatabilirsiniz. Baharda açan çiçeğin, çevreye güzellik katması ardından zamanı geldiğinde solması ve toprağa karışması gibi somutsal örnekler çocuğun kavramasını kolaylaştırır.
- Çocukların ölüm haberini aldığında ilk tepkisi ağlama olabilir. Bu durumda ağlamaması söylenmemelidir. “Baban öldüğü için üzgünsün bu gayet normal” denilebilir. Bir süre ağlamasına izin verilmeli ve sarılarak rahatlaması sağlanmalıdır (izin verirse).
- Haberi verdikten sonra sorusu olup olmadığını sorabilirsiniz. Çocuk soru sormuyorsa uzun uzun konuşulmamalı haberi sindirmesi ve düşünmesi için zaman tanınmalı.
- Bazı çocuklar haberi aldıktan sonra bunu olağan karşılayıp oyun oynayabilir bu normal bir durumdur. Çocuk anlatılanları zihninde işleyecektir ve sonra aklına gelenleri sizinle paylaşabilir. Ne söyleyeceğinizi bilmediğiniz zamanlarda ona bu soruyu nasıl yanıtlayacağınızı bilmediğinizi öğrenip en kısa sürede onunla konuşacağınızı söyleyebilirsiniz.
- Babam Allah’ın yanına nasıl gitti gibi bir soruyu cenaze törenini anlatarak yanıtlayabilirsiniz.
- Örneğin depremden kaynaklı bir ölüm varsa şöyle söyleyebiliriz. Deprem yüzünden binanın zarar gördüğünü bu sırada o kişinin de bina ile birlikte zarar gördüğünü söyleyebiliriz. Bununla birlikte vücutta oluşabilecek zararlar olabileceğini, nefes alamama, kalbin durması gibi sonuçlar ortaya çıkabildiğini bu yüzden hayatını kaybettiğini söyleyebiliriz.
12 YAŞ ÜZERİ ÇOCUKLAR İÇİN;
- 12 yaş üzeri çocukların; ölüm kavramını algılamaları daha küçük yaştaki çocuklara göre daha kolaydır. Bu yaştaki çocuklar soyut kavramı rahatlıkla kavrarlar.
- Çocuğun ölen kişiyle zihninde vedalaşması için onu uğurlayabiliyor olması oldukça önem arz eder. Bu durum yasın sembolik ifadesi olarak da bilinir. Ölüm sonrası durumlarda çocuğun uzaklaştırılması veyahut uzak tutulması doğru bir yaklaşım değildir.
- Çocuğun cezaneye gelmek isteyip istemediğini sorulabilir. Tabi ki burada defin işlemlerini görmemesi önemlidir. Çocuk cenazeye katılırsa, onu yalnız bırakmamak, onun güvende hissedecek kişilerle beraber olması oldukça önemlidir.
- Bu dönemde çocukların bir süre stres tepkileri vermeleri oldukça normal bir davranıştır. Bu tepkileri sıralayacak olursak; uyku ve iştahta değişiklikler, baş ağrıları, mide bulantısı, ani seslere karşı duyarlılık, endişeli olma hali gözlenir.
- Bazen de çocuklar durum karşısında hiçbir tepki göstermezler. Bu durum onların umursamadığı anlamına gelmez.
- Çocukların bu dönemde rutinlerine sıkı sıkıya sarılması bu dönemi daha kolay atlatmasına olumlu yönde katkı sağlar. Çocuk ne kadar çok günlük rutinlerine devam ederse o kadar normalleşmesi hızlanır. Tüm bunlara rağmen herhangi bir değişiklik olmazsa bu konuda uzmanlaşmış Çocuk & Ergen Psikologundan psikolojik destek alınmalıdır.
Ölüm – kayıp kavramı üzerine önerebileceğim çocuk kitapları;
Ördek Ölüm ve Lale Çok Sevdiğim Bir Yakınımı Kaybettim
Wolf Erlbrunch Marge Eaton Heegaard
